W sobotę, 4 Maja, 2024 r. w Muzeum D-Day w Portsmouth byliśmy świadkami drugiej edycji „Dni ORP Błyskawica” – wydarzenia zorganizowanego i przygotowanego przez Polish Sue Association z okazji 82. rocznicy obrony Cowes i East Cowes przez ORP Błyskawica oraz 80. rocznicy D-DAY, w którym “Błyskawica” brała udział. 

Niszczyciel „Błyskawica” to okręt – bohater, który jako jedyny w historii Polskiej Marynarki Wojennej odznaczony został Złotym Krzyżem Virtuti Militari, najwyższym polskim odznaczeniem przyznawanym za męstwo na polu walki.  Niewielu jednak wie o jego istnieniu i znaczeniu dla Wielkiej Brytanii. Dlatego, podobnie jak w ubiegłym roku, celem Dni ORP Błyskawica 2024 było przede wszystkim przypomnienie Brytyjczykom i Polonii, że nie tylko polscy lotnicy zasłużyli na miano bohaterów brytyjskiego nieba i zwrócenie uwagi na to, że także polscy marynarze są bohaterami brytyjskiego morza.  

W ubiegłym roku, 12 maja 2023 r., Polish Sue zorganizowała w tym celu premierową edycje Dni ORP Błyskawica, która miała miejsce w Polskim Ośrodku Społeczno-Kulturalnym (POSK).  Wówczas zaproszono wielu uczestników na czele z Ambasadorem RP w Londynie prof. Piotrem Wilczkiem oraz Posłem na Sejm RP z Gdańska – Kacprem Płażyńskim jak również znanym opozycjonistą z czasów Solidarności i Kawalerem Orła Białego architektem Czesławem Bieleckim.  Patronką wydarzenia została Hrabina Katarzyna Raczyńska – córka hrabiego Edwarda Raczyńskiego – polskiego dyplomaty i Premiera RP na Uchodźstwie i Cecylii Raczyńskiej – Matki Chrzestnej ORP BŁYSKAWICA.  Jej matka ochrzciła “Błyskawicę” w 1936 r.   

W tym roku patronatem honorowym Dni ORP Błyskawica objął dr. Karol Nawrocki – Prezes Instytutu Pamięci Narodowej.   Na naszym spotkaniu w Portsmouth, Prezesa IPN reprezentowali specjalni goście z Instytutu Pamięci Narodowej: Zastępca Prezesa Instytutu dr hab. Karol Polejowski oraz Dyrektor Biura Współpracy Międzynarodowej Agnieszka Jędrzak, którzy przybyli specjalnie z Warszawy.

„Błyskawica” została zbudowana w małym porcie we wschodniej i zachodniej części Cowes na północy wyspy Wight w Wielkiej Brytanii. Okręt został zbudowany w East Cowes, zwodowany w 1936 roku i wyposażony w zachodniej Cowes po przeciwnej stronie rzeki Medyny.   Przedstawiciele polskiej marynarki wojennej mogli współpracować z personelem stoczni J. Samuela Whita, aby upewnić się, że spełnia polskie wymagania.  ORP „Błyskawica” została oddana do użytku w 1937 r. We wrześniu 1939 r. i była jednym z trzech polskich niszczycieli (oprócz niej były to ORP „GROM” i ORP „BURZA”), które przed wybuchem wojny zostały rozkazem przełożonych oddelegowane do Wielkiej Brytanii, i jako pierwsze polskie oddziały rozpoczęły współpracę z siłami brytyjskimi po przystąpieniu Wielkiej Brytanii do wojny.  W trakcie działań wojennych, ilekroć potrzebowała naprawy, ponownego uzbrojenia lub modyfikacji, wracała do stoczni J. Samuela White’a w Cowes. 

ORP „Błyskawica” była właśnie poddana remontowi w stoczni w Cowes w maju 1942 r., kiedy to wzięła udział w odparciu najcięższego nalotu bombowego, jaki wykonało niemieckie lotnictwo na to miasto podczas całej wojny.   W bohaterskim zrywie załogi, ORP „Błyskawica” obroniła Cowes, ratując mieszkańców i miasto przed całkowitym zniszczeniem.  To dokładnie 82. rocznicę tego wydarzenia celebrowaliśmy w Portsmouth w ramach Dni ORP Błyskawica. 

Gośćmi tego uroczystego spotkania byli reprezentanci załogi ORP Błyskawica z Gdyni: starszy chorąży sztabowy Marynarki, Bosman Dariusz Chełmowski, który tutaj reprezentował obecnego dowódcę Błyskawicy – komandora Porucznika Pawła Ogórka oraz dwaj członkowie załogi: Starszy Marynarz Marcin Maszota i Marynarz Szymon Cobel.

Stronę brytyjską na uroczystości reprezentował Frank Jonas – honorowy radny i wieloletni Lord Burmistrz miasta Portsmouth oraz Joy Maddox – siostra Franka Jonasa.  Obydwoje są znanymi działaczami w Portsmouth oraz sympatykami Błyskawicy, a po naszym spotkaniu ogłosili, że udają się osobiście do Gdyni w celu zwiedzenia “Błyskawicy” i poznania lepiej osiągnieć Polskiej Marynarki Wojennej.  

Do ważnych gości brytyjskich należał również Generalny Manager Muzeum D-Day Story, Ross Fairbrother.   Przypomnijmy, że Muzeum D-Day Story jest jednym z najważniejszych muzeów w Wielkiej Brytanii dedykowanych całkowicie walce aliantów w Normandii, w których brały udział również Polskie Siły Zbrojne oraz Marynarka Wojenna.   

Muzeum D-Day nie zostało wybrane przypadkowo na Dni ORP Błyskawica w tym roku.  Podczas D-Day Błyskawica i okręty RP odegrały bardzo ważną rolę.   ORP Błyskawica wraz z ORP Piorun – czołowe dwa niszczyciele polskie, podczas inwazji służyły i wykonywały zadania bojowe w ramach 10. Flotylli Niszczycieli. Do ich zadań należała m.in. osłona lądujących sił alianckich, konwojów oraz zwalczanie niemieckich jednostek jak również dostarczanie broni francuskiemu ruchowi oporu.   Do historii przeszły takie bitwy morskie z udziałem ORP Błyskawicy i ORP Piorun jak Bitwa pod Ouessant oraz Bitwa pod Jersey, w wyniku których możliwości ataku wroga w tym rejonie zostały drastycznie zredukowane.   Wielkim sukcesem Polaków było także zatopienie przez ORP Piorun, 12 sierpnia, niemieckiego przerywacza zagród minowych „Sperrbrecherz”.  

Wielkim nieobecnym Dni ORP Błyskawica w tym roku był Pułkownik Otton Hulacki, bohater spod Monte Cassino i pierwszy współorganizator obchodów ORP Błyskawicy w Cowes, który niestety odszedł na wieczny spoczynek w ubiegłym roku.  Ze względu na pamięć o nim uroczystość rozpoczęliśmy od minuty ciszy.

Wydarzenie rozpoczęła Iwona Golińska – prezes Polish Sue, która przedstawiła gości i poprowadziła spotkanie, aby po powitaniu oddać głos wiceprezesowi IPN – dr. hab. Karolowi Polejowskiemu, który wygłosił prelekcję o historii i roli Błyskawicy w czasie II wojny.

 „Błyskawica to okręt niezwykły. W latach 1939–1945 jego dowódca i załoga pokazali, co oznacza kunszt i wyszkolenie polskich marynarzy. Wiele akcji bojowych, zakończonych sukcesem operacji desantowych i udziału w osłonie konwojów to najlepsze potwierdzenie. Los dla Błyskawicy był łaskawy, czyniąc z niej okręt muzeum, co roku odwiedzany przez tysiące zainteresowanych jej historią osób” – powiedział dr Karol Polejowski.

Po tej ważnej prelekcji oglądaliśmy interesującą prezentację wprost z ORP Błyskawica a zaprezentowaną z wojskową precyzją przez Starszego Chorążego i Bosmana na ORP Błyskawica Dariusza Chełmowskiego, który opisał drogę bojową Błyskawicy. 

„Błyskawica jest bardzo ważna, dlatego, że ten okręt podczas drugiej wojny światowej, podobnie jak pokłady wszystkich polskich okrętów, które stacjonowały w Wielkiej Brytanii, stanowił niezależne terytoria państwa polskiego. Pokłady okrętów są eksterytorialne. Polska była okupowana przez Niemców i Rosjan podczas drugiej wojny światowej, a pokłady polskich okrętów były wówczas jedynym demokratycznym terytorium państwa polskiego.  Błyskawica podczas drugiej wojny światowej prawie nieprzerwanie brała w niej udział – i to od pierwszego do ostatniego dnia wojny” powiedział st. chorąży Dariusz Chełmowski.

Następnym punktem programu była trwająca 25 minut projekcja filmu „BŁYSKAWICA – Wierny Okręt” – produkcji TVP3 Gdańsk – w reżyserii Tomasza Miegonia i Aleksandra Goska z Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. 

Wydarzenie zakończyło się przedstawieniem dzieci z Polskiej Sobotniej Szkoły im. Powstańców Listopadowych oraz wręczeniem dyplomów pamiątkowych a organizatorzy podziękowali dyrektor Aleksandrze Igielskiej oraz dzieciom i rodzicom z Polskiej Sobotniej Szkoły im. Powstańców Listopadowych za wspaniałe przedstawienie.  

Przypomnijmy, że tuż przed spotkaniem odwiedziliśmy pomnik powstańców listopadowych w Portsmouth – ważne dla naszej historii i pamięci miejsce, gdzie złożyliśmy wieńce i kwiaty oddając hołd weteranom walki o wolność Ojczyzny.  To właśnie w roku 1834 do Portsmouth w Wielkiej Brytanii dotarło 212 polskich żołnierzy, uczestników powstania listopadowego. Upamiętnia ich pomnik na Cmentarzu Kingston w Portsmouth który powstał z inicjatywy pułkownika Ottona Hulackiego.  Polacy spotykają się pod tym pomnikiem by uczcić pamięć powstańców listopadowych. Pułkownik Otton Hulacki, bohater spod Monte Cassino i pierwszy współorganizator obchodów ORP Błyskawicy w Cowes, który odszedł na wieczny spoczynek w ubiegłym roku, był “Wielkim Nieobecnym” naszego spotkania.  Ze względy na pamięć o nim uroczystość rozpoczęliśmy od minuty ciszy.

W tym roku po raz pierwszy na „Dni ORP Błyskawica” organizatorzy przy współpracy z Polską Szkolą w Portsmouth ogłosili konkurs wśród dzieci na najlepszy portret tego okrętu.   Poprzez naukę i sztukę dzieci mogły uczyć się historii Błyskawicy oraz polskiej marynarki wojennej i jej wkładu w D-Day.  Dzieci otrzymały dyplomy oraz szereg nagród – w tym edukacyjne gry planszowe o tematyce historii marynarki wojennej, pocztówki Błyskawicy oraz książeczki o małpce Betty z Błyskawicy wydane przez Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.

Z okazji Dni ORP Błyskawica w ramach obchodów 82. Rocznicy obrony Cowes przez ORP Błyskawica do Polish Sue Association został wystosowany list od Prezydenta IPN-u dr. Karola Nawrockiego. 

W swym liście Prezydent IPN życzył wszelkiej pomyślności organizatorom zaś uczestnikom spotkania owocnego udziału w wydarzeniu.  Dzięki temu spotkaniu polski okręt ORP BŁYSKAWICA oraz jego dzielna załoga odebrali należny im hołd.  

Prezydent IPN-u zwrócił również uwagę na to, że: “Rozpowszechnianie polskiej historii oraz bieżących spraw Polonii w Wielkiej Brytanii a także podejmowanie działań z promowaniem dobrych stosunków polsko brytyjskich ze wszech miar zasługują na uznanie”.

Prezes Polish Sue, Iwona Golińska podziękowała IPN oraz partnerom wydarzenia za wsparcie i zaufanie: „Z ramienia Polish Sue chcieliśmy serdecznie podziękować Panu Prezydentowi IPN Dr. Karolowi Nawrockiemu reprezentowanemu przez swojego zastępcę dr. hab. Karola Polejowskiego za pamięć oraz docenienie naszych starań o podniesienia rangi Polski na forum międzynarodowym. Dziękujemy również wszystkim naszym partnerom a w szczególności: Muzeum D-Day, Muzeum Marynarki Wojennej W Gdyni i jego dyrektorowi Tomaszowi Miegoniowi, za film „Błyskawica Wierny Okręt”.  Podziękowania również dla red. Marii Byczyńskiej z portalu British Poles za partnerstwo medialne oraz red. TVP WORLD Klaudii Czerwińskiej.  Dziękujemy też londyńskiemu Radio KIKS FM i Wyspa TV za promowanie wydarzenia”.

 Obchody obrony Cowes i East Cowes przez polskich marynarzy świętuje się corocznie na wyspie Cowes nieustannie od 1992 roku.  Wówczas to po raz pierwszy podjęta została taka inicjatywa ze strony brytyjskiej poprzez naszą Ambasadę.  Wiązało się to ze zmianami ustrojowych, które wtedy w Polsce nastąpiły, z pełniejszym otwarciem się naszego kraju na świat.  Wówczas w 1992 roku w ramach 50-tej – okrągłej rocznicy – obrony Cowes przez ORP „Błyskawica”, w obchodach tych wzięła udział delegacja z Polski.  ORP „Błyskawica” przez cały okres powojenny była jednym z tych spoiw, które wiązały polską rzeczywistość z Wielką Brytanią. W uroczystych obchodach 50. Rocznicy obrony przez ORP „Błyskawica” miast Cowes i East Cowes wzięła udział delegacja dwóch polskich okrętów: ORP „Wodnik” i ORP „Kaszub”.

W ramach formalnych obchodów w Cowes następnego dnia – 5 Maja 2024r wspólnie z reprezentacja IPN oraz ORP Błyskawica  złożyliśmy wieniec przy tablicy Błyskawicy w Cowes podczas oficjalnych obchodów tego wydarzenia w obecności władz miast Cowes i East Cowes oraz Attaché Obrony RP Generała Broni Michała Sprengela jak również wice Konsula RP w Londynie Bartłomieja Milewskiego, Wice Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – dr. hab. Karola Polejewskiego, załogi ORP BŁYSKAWICA na czele z chorążym Dariuszem Chełmowskim, honorowym Prezesem Friends of The ORP Błyskawica Society oraz wieloletnim Burmistrzem Cowes Geoff Banksem.  Złożyliśmy wówczas również kwiaty przy Tablicy Komandora Wojciecha Franckiego.  Wojciech Roman Francki – komandor Marynarki Wojennej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej, w okresie międzywojennym dowódca kanonierek „Generał Haller” i „Komendant Piłsudski” oraz torpedowca „Mazur”, od 1939 roku na Zachodzie. Podczas II wojny światowej m.in. dowodził niszczycielem „Błyskawica”, po jej zakończeniu pozostał na emigracji.  Zasłużył się w obronę Cowes ratując wyspę przed zniszczeniem od nalotów Luftwaffe w maju 4-5 w 1942 r.  

Podsumowując należy stwierdzić, iż Dni ORP Błyskawica już po raz drugi osiągnęły szczytny cel – aby Polonia, w tym polska młodzież, jak również Brytyjczycy poznali historię i wkład Polski w zwycięstwo nad Niemcami w II wojnie poprzez zaangażowanie niszczyciela ORP Błyskawicy i dzielności polskich marynarzy – obrońców Cowes i sojuszników Aliantów na morzu.

Już dziś zapraszamy więc na Dni ORP Błyskawica w maju 2025!

Autorka: Iwona Golińska Prezes i założycielka Polish Sue Association

Zdjęcia: Iwona Golińska i British Poles

Socials: